Molla Pənah Vaqif XVIII əsr Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümuyəndəsidir. O həm mahir bir söz ustası, həm də görkəmli dövlət xadimi kimi böyük şöhrət qazanmışdır. Molla Pənah Vaqifin Azərbaycan poeziyası tarixində, onun yeni istiqamətdə inkişafında böyük xidmətləri olmuşdur. özündən əwəlki zəngin klassik və şifahi şeir ənənələrinə dərindən yiyələnən şair realist şeirin ilk nümunələrini yaratmaqla ədəbiyyatımızda yeni ədəbi məktəbin əsasını qoymuş, onun yaradıcılığı ilə poeziyalarımızda şifahi xalq şeiri üslubu üstün mövqe qazanmışdır. Vaqif şeirini səciyyələndirən əsas xüsusiyyətlər nikbinlik, xəlqilik və realizmdir.
Vaqif lirik şairdir. Onun yaradıcılığında məhəbbət mövzusu və gözəlliyin tərənnümü xüsusi yer tutur. Lakin özündən əvvəlki şairlərdən fərqli olaraq, Vaqif şeirində gözəlin və gözəlliyin təsviri daha real, onun həyatdan aldığı zövq daha yüksək, hisslər daha həssas, daha təbiidir. Bu lirikada nikbinlik aparıcı bir xətt kimi diqqəti cəlb edir. Vaqif ömrünün son çağlarında bir sıra haqsızlıqlar və çətinliklərlə üz-üzə gəlmiş, bütün bunlar ona böyük təsir göstərmiş və şairin yaradıcılığında ictimai motivlərin güclənməsinə səbəb olmuşdur. Lakin şairin ilk yaradıcılıq dövründə qələmə aldığı nikbin əhvali-ruhiyyəli şeirlərdə də ictimai motivlərə rast gəlmək mümkündür. Bu baxımdan «Hayıf ki, yoxdur» qoşması Vaqif yaradıcılığında xüsusi yer tutur. Bu şerin yazılma tarixi haqqında xalq arasında belə bir rəvayət vardır ki, İbrahim xan bir dəfə öz rəiyyəti ilə Kür qırağında köç salıb dincəlirmiş. Xanın burada çox qalacağını hiss edən el ağsaqqalları kömək üçün Vaqifə müraciət edirlər. Vaqif də bu şeiri yazaraq xanın məclisində oxutdurur və beləliklə, xanı saraya qayıtmağa həvəsləndirir.
«Hayıf ki, yoxdur» qoşmasında Vaqif əsrarəngiz təbii gözəlliklərə malik olan Kür qırağında abad bir kənd görmədiyinə təəssüflənir, belə gözəl yerdə yaşayan insanların kasıb və fərəhsiz həyat keçirməsi şairi kədərləndirir. Vaqif buradakı qız-gəlinlərin misilsiz təbii gözəlliyə malik olduğunu, lakin bu el gözəllərinin yoxsul geyindiyini təəssüf hissi ilə qeyd edir:.
Yüksək zövqə və zərif duygulara malik Vaqif gözəlliyi tamamlayan cəhətlərdən birinin geyim olduğunu göstərir və burada yaşayan gözəllərdə səliqə-sahmanın, bəzək-düzəyin yerli-yerində olmamasını təəssüf hissi ilə qeyd edir
Vaqif sənətinə xas olan real təsvir, təbii və canlı dil bu qoşmada daha çox diqqəti cəlb edir. Şair bu əsərdə Kür qırağının bənzərsız təbiətinə, onun qız-gəlinlərinin təbii gözəlliyinə olan vurğunluğunu və heyranlığını da, belə əsrarəngiz bir diyarda yoxsul həyat tərzi keçirən insanların acınacaqlı yaşayışından doğan kədər və təəssüfünü də eyni dərəcədə şirin və səmimi bir dillə ifadə etmiş, gözəl sənət nümunəsi yaratmışdır. Məhz bu məziyyətlərinə görədir ki, «Hayıf ki, yoxdur» qoşması bu gün də oxucular tərəfindən sevilə-sevilə oxunur.
Vaqif lirik şairdir. Onun yaradıcılığında məhəbbət mövzusu və gözəlliyin tərənnümü xüsusi yer tutur. Lakin özündən əvvəlki şairlərdən fərqli olaraq, Vaqif şeirində gözəlin və gözəlliyin təsviri daha real, onun həyatdan aldığı zövq daha yüksək, hisslər daha həssas, daha təbiidir. Bu lirikada nikbinlik aparıcı bir xətt kimi diqqəti cəlb edir. Vaqif ömrünün son çağlarında bir sıra haqsızlıqlar və çətinliklərlə üz-üzə gəlmiş, bütün bunlar ona böyük təsir göstərmiş və şairin yaradıcılığında ictimai motivlərin güclənməsinə səbəb olmuşdur. Lakin şairin ilk yaradıcılıq dövründə qələmə aldığı nikbin əhvali-ruhiyyəli şeirlərdə də ictimai motivlərə rast gəlmək mümkündür. Bu baxımdan «Hayıf ki, yoxdur» qoşması Vaqif yaradıcılığında xüsusi yer tutur. Bu şerin yazılma tarixi haqqında xalq arasında belə bir rəvayət vardır ki, İbrahim xan bir dəfə öz rəiyyəti ilə Kür qırağında köç salıb dincəlirmiş. Xanın burada çox qalacağını hiss edən el ağsaqqalları kömək üçün Vaqifə müraciət edirlər. Vaqif də bu şeiri yazaraq xanın məclisində oxutdurur və beləliklə, xanı saraya qayıtmağa həvəsləndirir.
«Hayıf ki, yoxdur» qoşmasında Vaqif əsrarəngiz təbii gözəlliklərə malik olan Kür qırağında abad bir kənd görmədiyinə təəssüflənir, belə gözəl yerdə yaşayan insanların kasıb və fərəhsiz həyat keçirməsi şairi kədərləndirir. Vaqif buradakı qız-gəlinlərin misilsiz təbii gözəlliyə malik olduğunu, lakin bu el gözəllərinin yoxsul geyindiyini təəssüf hissi ilə qeyd edir:.
Elə gözəl var bunların içində,
Ələ düşməz hərgiz Çinü Maçində.
Söyləgən, oynağan, dürüst biçimdə.
Bəzəyi, libası, hayıf ki, yoxdur!
Ələ düşməz hərgiz Çinü Maçində.
Söyləgən, oynağan, dürüst biçimdə.
Bəzəyi, libası, hayıf ki, yoxdur!
Yüksək zövqə və zərif duygulara malik Vaqif gözəlliyi tamamlayan cəhətlərdən birinin geyim olduğunu göstərir və burada yaşayan gözəllərdə səliqə-sahmanın, bəzək-düzəyin yerli-yerində olmamasını təəssüf hissi ilə qeyd edir
Çünkı yorgunuyam mən bu yolların,
Bilirəm qaydasın hər üsulların.
Gümüş biləklərin, bəyaz qolların
Sarı kəhrəbası hayıf ki, yoxdur!
Bilirəm qaydasın hər üsulların.
Gümüş biləklərin, bəyaz qolların
Sarı kəhrəbası hayıf ki, yoxdur!
Vaqif sənətinə xas olan real təsvir, təbii və canlı dil bu qoşmada daha çox diqqəti cəlb edir. Şair bu əsərdə Kür qırağının bənzərsız təbiətinə, onun qız-gəlinlərinin təbii gözəlliyinə olan vurğunluğunu və heyranlığını da, belə əsrarəngiz bir diyarda yoxsul həyat tərzi keçirən insanların acınacaqlı yaşayışından doğan kədər və təəssüfünü də eyni dərəcədə şirin və səmimi bir dillə ifadə etmiş, gözəl sənət nümunəsi yaratmışdır. Məhz bu məziyyətlərinə görədir ki, «Hayıf ki, yoxdur» qoşması bu gün də oxucular tərəfindən sevilə-sevilə oxunur.
